İklim İçin 350 Derneği ile Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA), Borsa İstanbul’da işlem gören ilk 30 şirketin (BIST 30) iklim karnelerini inceledi.
Dernekten yapılan açıklamaya göre, ilki geçen yıl yayımlanan “BIST 30 Firmalarının Görünümü” adlı raporun 2023 verileri, şirketlerin iklim krizi ile mücadele yolunda attıkları adımların halen gerekli seviyeye ulaşmadığını gözler önüne seriyor.
Raporda, Borsa İstanbul’da işlem gören, hem işlem hacmi hem de piyasa değeri en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30’da yer alan bankacılık harici 26 şirketin iklim değişikliğine yaklaşımı beş kriterde değerlendirildi.
Bu kriterler, fosil yakıt varlıklarıyla/yatırımlarıyla etkileşim seviyesi, “Net-Sıfır” için hedef tarih, karbon ayak izi ve “Karbon Nötr” için hedef tarih, temiz enerji yatırımları ve enerji verimliliği uygulamaları, ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişimsel) ile benzer derecelendirmeler.
Yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 38
Geçen yıla göre, raporda incelenen şirketlerin ESG karnelerinde iyileşme görülürken, kriterlerin tamamı göz önünde bulundurulduğunda Türkiye’nin en büyük şirketlerinin halen Türkiye’nin 2053 Net-Sıfır Hedefi’ne ulaşabilme yolunda gerekli adımları atmadıkları görülüyor.
2022’de BIST 30 Endeksi’nin (Bankacılık hariç) yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 44 ve düşük riskli şirket oranı yüzde 8 iken, 2023’te yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranının yüzde 38, düşük riskli şirket oranının yüzde 19 olduğu görülüyor.
Bu kapsamda, üç şirket (SASA Polyester, Türk Telekomünikasyon, Vestel Elektronik) orta risk grubundan düşük risk grubuna, iki şirket ise (BİM, Pegasus) yüksek risk grubundan orta risk grubuna yükseldi. Hektaş ise yüksek risk grubundan, ciddi risk grubuna geçerek gerileme kaydeden tek şirket oldu.
Raporda ise karbon emisyonları konusunda şirketlerin aynı performansı ortaya koyamadıkları görülüyor. Buna göre 10 şirketin 2022’ye göre Kapsam-1 emisyonları artarken sadece 7 şirketin emisyonları azalmış durumda. 9 şirketin ise emisyonlarını raporlamadığı görülüyor.
“Şirketler, 2053’e yönelik ülke hedefini destekleyecek bir plana sahip değil”
Açıklamada görüşlerine yer verilen Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA) Finansal Araştırmalar Direktörü İbrahim Çiftçi, her ne kadar ESG skorlarında birtakım iyileşmeler olsa da, geçen yıl olduğu gibi bu yıl yaptıkları değerlendirmede şirketlerin 2053’e yönelik ülke hedefini destekleyecek şekilde belirlenmiş veya kamuoyu ile paylaşılmış bir plana sahip olmadıklarının gözlemlendiğini belirtti.
Çiftçi, “Bu durum, şirketlerin uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerini oluşturmadaki eksikliklerini ortaya koymaktadır. Analizimiz, bu organizasyonların iklim değişikliği ile mücadele stratejilerini ve iş planlarını şeffaflık ilkeleri çerçevesinde detaylı bir şekilde açıklamalarının gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu araştırma çerçevesinde öne çıkan bir diğer konu ise, firmaların uzun vadeli hedeflerin ötesinde, özellikle kısa vadeli ara hedefler paylaşmasının gerekliliğidir. Artan sayıda şirketin net-sıfır hedefi olması olumlu bir gelişmeyken bu hedefe hangi yolla ulaşılacağının paylaşılması hedefin gerçekçiliği ve inanılırlığını destekleyecektir. İlerleyen süreçlerde gerçekleştirilecek araştırmaların daha karşılaştırılabilir bir veri setinin analiz edilmesi yoluyla, daha somut çıktılara ulaşabileceğine inanıyoruz.” ifadelerini kullandı.
16 şirketin net-sıfır hedefi yok
Raporda, Türkiye’nin 2053’e kadar net-sıfır sera gazı emisyonlu bir ekonomiye ulaşma taahhüdü paralelinde, 2022 itibarıyla, BIST 30’da yer alan ve bankacılık dışı sektörlerde faaliyet gösteren 26 şirketten 16’sının net-sıfır hedefi için herhangi bir tarihi olmadığı, 15 şirketin ise karbon-nötr olma yolunda bir hedef tarih paylaşmadığı görülüyor. Ayrıca, bu şirketlerden 11’inin her iki hedef tarihi de bulunmuyor.
Raporda incelenen bir diğer konu da şirketlerin “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)” kapsamında yaptıkları hazırlık ve çalışmalar. Türkiye’nin AB’ye olan ciddi ihracat hacmi göz önüne alındığında, SKDM uygulamasından en çok etkilenecek ülkelerden biri olması bekleniyor.
Bu bağlamda, raporda incelenen 26 şirketten 9’unun (Aksa Enerji, Aselsan, Hektaş, Koza Altın, Koza Anadolu Metal, Pegasus, TAV Havalimanları, Türk Hava Yolları, Türk Telekom) SKDM kapsamında herhangi bir faaliyeti bulunmadığı görülüyor.
Diğer 16 şirketin ise takip etmekten, etki analizleri yapmaya ve fizibilitelerine karbon fiyatı dahil etmeye uzanan geniş bir kapsamda SKDM’ye hazırlandıkları dikkati çekiyor.
İklim İçin 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal da Türkiye’nin 2053 net-sıfır emisyona ulaşma hedefini yakalayabilmesi için şirketlerin hızlı bir emisyon azaltım politikası izlemesinin gerekliliğine dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Ne var ki BİST 30 firmalarının 2022’de de bu konuda gereken adımları atma konusunda halen gerekli hızda yol alamadıkları görülmüştür. İklim krizinden çıkışın ve Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesinin tek yolu en az karar alıcılar kadar şirketlerin de karbonsuzlaşma çalışmalarını bir an önce başlatmalarıdır. İklim İçin 350 Derneği olarak, BİST 30 şirketlerine, bu konuda diğer şirketlere de örnek olacak ve yol gösterecek adımları hızla atmaları, Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesi için üzerlerine düşen sorumlulukları gerçekleştirmeleri çağrısında bulunuyoruz.”
